ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Π. ΠΑΣΧΑΛΗΣ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΑΝΔΡΟΥ

Το μεγαλειώδες αυτό έργο του ιστορικού Δημήτρη Πασχάλη δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1925 σε δύο τόμους με χορηγούς τον Λεωνίδα Θρ. Βογιατζίδη και τον Μιχαήλ Ανδ. Εμπειρίκο. Εκδόθηκε για δεύτερη φορά από τις Εκδόσεις ΤΥΠΩΘΗΤΩ – Γ. ΔΑΡΔΑΝΟΣ το 2004, ενιαίο, σε μία εκτενέστατη έκδοση 1204 σελίδων και εισαγωγικό σημείωμα του ιστορικού Δημήτρη Ι. Πολέμη. 

Ο Δημήτρης Πασχάλης γεννήθηκε στη Χώρα το 1865. Μετά την στοιχειώδη εκπαίδευσή του στην Άνδρο οι γονείς του τον στέλνουν στην Αθήνα όπου και τελειώνει το Γυμνάσιο και στη συνέχεια σπουδάζει στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Από νεαρή ηλικία τον συγκινεί η ιστορία και η λογοτεχνία. Μαθητής ακόμη μεταφράζει Βολταίρο και ως φοιτητής αποστέλλει από την Αθήνα άρθρα για την εφημερίδα Άνδρος. Μετά το 1889 εγκαθίσταται μόνιμα στο νησί απ’ όπου αρχίζει συστηματικά πια η ενασχόλησή του με τη συγκέντρωση ιστορικού, λαογραφικού και γλωσσικού υλικού. Το τεράστιο υλικό που συγκέντρωσε ο Πασχάλης από τις έρευνές του τώρα έχει ενσωματωθεί στο αρχειακό υλικό της Καϊρείου Βιβλιοθήκης. Το 1890 παντρεύεται και κάνει τέσσερα παιδιά. Λίγα χρόνια μετά  εκδίδει την εφημερίδα Φωνή της Άνδρου. 
Ο Πασχάλης είχε επίσης διοριστεί επιμελητής των αρχαιοτήτων του νησιού και από τη θέση αυτή (αμισθί φυσικά) κατόρθωσε να εμπλουτίσει την αρχαιολογική συλλογή που πριν από πολλά χρόνια είχε συγκροτήσει ο Θεόφιλος Καΐρης. Διέσωσε από χέρια αρχαιοκάπηλων πολλά μουσειακά αντικείμενα τα οποία κατέγραψε λεπτομερώς. Για τις υπηρεσίες του παρασημοφορήθηκε με τον Αργυρό Σταυρό του Σωτήρος, το 1900. Από το 1898 αρχίζει τις δημοσιεύσεις. Πρώτη η «Νομισματική της Νήσου Άνδρου», εργασία αναντικατάστατη ως σήμερα. Λίγο αργότερα το βιβλίο «Ματθαίος, ο Άνδρος πάπας και πατριάρχης Αλεξανδρείας». Το 1902 διορίζεται Νομάρχης Καρδίτσας και στη συνέχεια η σταδιοδρομία του συνεχίζεται στις Νομαρχίες Λακωνίας, Κεφαλληνίας, Φθιώτιδας, Λάρισας, Ευρυτανίας, Μεσσηνίας, Άρτας, Τρικάλων και Ζακύνθου. Μετά την παραίτησή του για πολιτικούς λόγους επιστρέφει πια οριστικά στην Άνδρο. Τότε αρχίζει και η δημοσίευση των μελετών του Πασχάλη. Η πλήρης καταγραφή τους περιλαμβάνει 159 τίτλους ενώ πρόσφατα είδαν το φως και μερικές ανέκδοτες.

Η «Ιστορία της Νήσου Άνδρου» ή για να δώσουμε τον ακριβή τίτλο «Η Άνδρος, ήτοι Ιστορία της Νήσου από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των καθ’ ημάς», είναι το σημαντικότερο έργο του κι εκείνο που τον εκφράζει πληρέστερα. Η αγάπη του για την ιδιαίτερη πατρίδα του είναι έκδηλη σ’ ολόκληρο το εύρος του έργου του: «μετά πάθους αληθινού αγαπήσαντες την ωραίαν ημών πατρίδα, την παμφιλτάτην Άνδρον, αφιερώσαμεν εις αυτήν και την ψυχήν και την διάνοιαν ημών».

Στις πολυπληθείς σελίδες του, το βιβλίο περιλαμβάνει την περιγραφή, τη μυθολογία, την προϊστορία και την ιστορία του νησιού (ως την εποχή των Περσικών Πολέμων). Ακολούθως αναφέρεται στην Κλασσική, στην Ελληνιστική, στη Ρωμαϊκή και στη Βυζαντινή περίοδο. Ο Πασχάλης αφιερώνει πολυσέλιδο κεφάλαιο στις αρχαιότητες του νησιού. Στη συνέχεια παρουσιάζει την εποχή της Φραγκοκρατίας και της Τουρκοκρατίας. Το βιβλίο συμπληρώνουν 14 πίνακες που περιλαμβάνουν: α) Ανδρικά και Γυναικεία Ονόματα από τις Επιγραφές και τους Συγγραφείς της Αρχαιότητας, β) Ρωμαϊκά κύρια ονόματα, γ) Θεοί, θεές και ήρωες, δ) Ναοί, ιερά, τελετές κ.ά., ε) Αξιώματα, στ) Τιμές και προνόμια, ζ) Δίκαιο, η) Έτη, μήνες, ημέρες, θ) Μετρολογία και Νομισματική, ι) Ωδές και έμμετρες επιγραφές, ια) Γεωγραφικά και Εθνικά ονόματα, ιβ) Ονόματα και Πράγματα, ιγ) Τοπωνύμια και ιδ)Λέξεις του ανδριακού γλωσσάριου.  

Ο γιγαντιαίος μόχθος του μεγάλου μας ιστορικού με τίτλο «Ιστορία της Νήσου Άνδρου» πρέπει να είναι το πρώτο βιβλίο που θα διαβάσει κάθε Ανδριώτης ο οποίος επιθυμεί να ασχοληθεί με την ιστορία και τη λαογραφία του τόπου μας αφού περιέχει έναν τεράστιο θησαυρό στοιχείων και πληροφοριών, πολύτιμο για κάθε φιλέρευνο αναγνώστη.

[Εισαγωγικό Σημείωμα ΔΗΜ. Ι. ΠΟΛΕΜΗ, 2η αναστατική έκδοση, εκδόσεις ΤΥΠΩΘΗΤΩ – ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΑΡΔΑΝΟΣ, 2004, σελίδες 1204,  τιμή: 44,25 €].

ΣΣ. Στους φίλους του διαδικτυακού περιοδικού "ΑΝΔΡΟΣ σήμερα", ο εκδοτικός  Οίκος "ΤΥΠΩΘΗΤΩ – ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΑΡΔΑΝΟΣ" προσφέρει το μοναδικό αυτό βιβλίο με έκπτωση 10%, από το βιβλιοπωλείο των εκδόσεων στην Αθήνα, οδός Διδότου 37, τηλ. 210 3642003.