ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΡΕΟΣ

Το νόμιμο και το ηθικό σε διεθνές επίπεδο

Του ΝΑΣΟΥ ΜΑΜΑΛΗ*

Πριν αρκετό καιρό ένας τότε υπουργός, ο Γιώργος Βουλγαράκης, σχολιάζοντας την offshore εταιρεία που είχε για να αποφεύγει τους φόρους, είπε την εξής φράση που πέρασε από τότε στην ιστορία της πολιτικής διπροσωπίας: «Ότι είναι νόμιμο είναι και ηθικό». 

Πέραν της διαφωνίας μου για αυτή τη φράση, νόμιμο είναι και να παντρευτεί ένας 90άρης μια 18χρονη, αλλά αν κάποιος αυτό το πει ηθικό.... ε θα έχει κάποιο πρόβλημα ορισμού, σκέφτηκα λίγο αυτή τη δήλωση, την συνδύασα με το ρητό «Στον έρωτα και στο πόλεμο όλα επιτρέπονται», προσέθεσα μόνος μου σε αυτήν «και στην οικονομία που είναι ένας μικρός πόλεμος» και σκέφτηκα κάτι νόμιμο αλλά.... αμφιβόλου ηθικής για το ελληνικό χρέος. 

Πρώτα πρέπει να διασαφηνιστεί τι σημαίνει κρατικό χρέος. Οι περισσότεροι, όταν μας έρχεται στο μυαλό ο όρος «χρέος», σκεφτόμαστε ένα τραπεζικό δάνειο. Για τα κράτη αυτό δεν ισχύει, ακόμα και αν παίρνουν το δάνειο από κάποια τράπεζα. Βλέπετε τα κράτη δεν μπορούν να συνάψουν συμβόλαια δανεισμού, λόγω διαφορετικότητας υπογραφών και άλλα νομικά κολλήματα  συνεπώς για να δανειστούν είναι υποχρεωμένα να χρησιμοποιούν τη μορφή δανεισμού που ονομάζεται ομολογιακός. Όλοι ξέρουν τα κρατικά ομόλογα, δε ξέρω όμως πόσοι ξέρουν τι είναι αυτά.

Το ομόλογο είναι ένα χαρτί που δηλώνει μια χρηματική αξία (π.χ. 1.000 €) η οποία πρέπει να πληρωθεί από έναν οφειλέτη (στα κρατικά ομόλογα αυτός είναι το κράτος) σε έναν δικαιούχο (όποιον έχει στη κατοχή του το ομόλογο) σε μια συγκεκριμένη ημερομηνία που γράφει πάνω το ομόλογο. Επιπλέον το ομόλογο αυτό στο κάτω μέρος του (παλαιότερα προφανώς, τώρα είναι όλα ηλεκτρονικά) είχε συγκεκριμένα αποσχίσιμα κομμάτια χαρτί, τα οποία στις ημερομηνίες που έγραφαν τα έσκιζες και πήγαινες και ζητούσες το ποσό που έγραφαν πάνω (ονομάζονται τοκομερίδια, συνήθως είναι ποσοστό επί της αξίας που γράφει πάνω το ομόλογο). 

Πρακτικά λοιπόν, αν αγόραζες ένα ομόλογο των 1.000 € με 12 μηνιαία τοκομερίδια των 10€, το οποίο έληγε σε ένα έτος, τότε στο τέλος του έτους θα έπαιρνες 1.000€ από το κράτος όταν του επέστρεφες το ομόλογο και επιπλέον κάθε μήνα θα έπαιρνες 10€ παραδίδοντας τα τοκομερίδια. Το σύνολο θα ήταν 1.120€ και θα είχες ετήσια απόδοση 12%. 

Αυτό που ο κόσμος δε ξέρει για τα ομόλογα είναι ότι δεν τα αγοράζεις πάντα στη τιμή που γράφουν πάνω τους. Η τιμή του ομολόγου δεν είναι η αξία που γράφει πάνω του. Η τιμή του ομολόγου ανεβαίνει και πέφτει περίπου όπως οι μετοχές στο χρηματιστήριο. Και σαν τις μετοχές εκτός από την ζήτηση των ομολόγων, την τιμή την επηρεάζει και ο εκδότης (δηλαδή ο οφειλέτης για τα ομόλογα). Κατά συνέπεια, αν εκδόσει ομόλογα 1.000€ μια επιχείρηση κραταιά και σταθερή, χωρίς κανένα πρόβλημα ρευστότητας διαχρονικά, είναι πολύ πιθανό να πωληθούν σε τιμή μεγαλύτερη των 1.000€, αφού όποιος τα αγοράσει είναι τόσο σίγουρος ότι θα πάρει τα λεφτά του, ώστε να μην τον ενοχλεί που η απόδοσή του θα πέσει λίγο. Αν όμως η εταιρεία αντιμετωπίζει προβλήματα, τότε είναι λιγοι οι αγοραστές που θα διακινδυνεύσουν να αγοράσουν τα ομόλογα αυτά, οπότε η εταιρεία θα αρχίσει να ρίχνει την τιμή τους (όχι όμως την αξία τους) προκειμένου να δώσει μεγαλύτερη απόδοση για να δελεάσει κάποιος κερδοσκόπους. 

Νομίζω ότι μετά τα παραπάνω δεν υπάρχει λόγος να πω σε τι τιμή πωλούνται πλέον τα Ελληνικά Κρατικά Ομόλογα. Ειδικά μετά το κούρεμα που χάσανε και τη μισή τους αξία. Αλλά εδώ έρχεται στο προσκήνιο το.... νόμιμο μεν σχέδιό μου. 

Αν η κυβέρνηση αναγγείλει ότι δε σκοπεύει να συνεχίσει τα μνημόνια ή τα μέτρα, ή ακόμα ότι θα κάνει νέο μονομερές κούρεμα χρέους, η τιμή των ελληνικών ομολόγων θα πέσει... στα Τάρταρα. Κάτι λογικό αφού και αναξιόπιστος θα είναι ο οφειλέτης αλλά και θα υπάρχουν τεράστιοι αριθμοί ομολόγων διαθέσιμων για πώληση, αφού όλοι θα θέλουν να τα ξεφορτωθούν σε κάθε τιμή. Σε μια παρόμοια περίπτωση για μια αμερικανική εταιρεία πριν 30-40 χρόνια, το ομόλογο της εταιρείας έφτασε τιμή 18 $ περίπου, ενώ είχε αξία 100$, δηλαδή μιλάμε για μείωση 81%! 

Η κυβέρνηση με το πρωτογενές πλεόνασμα που διαθέτει έχει μια ρευστότητα έστω μικρή. Αλλά πάλι δε μπορεί να αγοράσει απευθείας τα ομόλογά της (γιατί μια τέτοια κίνηση θα ήταν πολύ φανερή). Αλλά μπορεί να έρθει σε συμφωνία με συγκεκριμένους οίκους ή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, ειδικά κάποια μικρά σχετικά, τα οποία να αγοράσουν τα ομόλογα αυτά και να τα μεταπωλήσουν με ένα μικρό «καπέλο» για να αξίζει ο κόπος τους. Με το τρικ αυτό η χώρα μπορεί να αγοράσει με 2 δις πλεόνασμα μέχρι και 10 δις αξία ομολόγων. Αν δανειστεί (με λογικούς σχετικά όρους) από το ΔΝΤ 40 δις €, μπορεί να μειώσει το χρέος από τα 360 δις € στα 200 δις € (χρωστάει 360, θα δανειστεί 40 οπότε πάμε στα 400 αλλά θα αγοράσει πίσω τα 200). Το οποίο είναι και πάλι μεγάλο ποσοστό του ΑΕΠ (100% με όρους 2009) αλλά τώρα το χρέος είναι περισσότερο διαχειρίσιμο. 

Φυσικά αυτός ο μηχανισμός είναι νόμιμος.... από ηθική πάσχει λίγο (αν το έκανε κάποια εταιρεία στην αγορά.... δε θα ξαναέβλεπε δάνειο με κανένα τρόπο), αλλά από πότε ενδιαφέρει τους πολιτικούς μας το ηθικό της υπόθεσης;

*Ο ΝΑΣΟΣ ΜΑΜΑΛΗΣ είναι Οικονομολόγος και κάτοχος του Msc Ναυτιλία και Διεθνές Εμπόριο