ΟΙ ΝΑΥΤΙΚΟΙ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΛΟΙΑ

Αν χαθούν οι βαρκούλες, θα αρμενίζουν τουλάχιστον τα καράβια;

Του ΝΑΣΟΥ ΜΑΜΑΛΗ*

Με αφορμή το νέο νόμο που ψηφίστηκε, σχετικά με την μείωση του υποχρεωτικού αριθμού Ελλήνων Ναυτικών σε πλοία με Ελληνική σημαία μέχρι και 40% έχουν ακουστεί και γραφτεί πολλά. Σκοπός μας είναι να ξεκαθαρίσουμε τι είναι αλήθεια και τι όχι, αλλά και να δούμε αν τελικά αυτός ο νόμος θα κάνει καλό ή κακό πρώτα στους Έλληνες ναυτικούς και μετά στο κράτος.

Αρχικά να πούμε τι ίσχυε μέχρι σήμερα. Αφήνοντας τα νούμερα στην άκρη, κάθε καράβι το οποίο έφερε την Ελληνική σημαία, ήταν υποχρεωμένο να έχει ένα συγκεκριμένο αριθμό Ελλήνων ναυτών στο πλήρωμά του, ανάλογα με το μέγεθός του. Το νομοσχέδιο μειώνει τον αριθμό αυτόν, ποσοστιαία πάλι ανάλογα με το μέγεθος του πλοίου. 

Η πλευρά των ναυτικών λέει ότι αυτό θα οδηγήσει σε απολύσεις Ελλήνων ναυτικών από καράβια και την αντικατάστασή τους με ναύτες άλλων εθνικοτήτων που είναι «οικονομικοί» και άρα συμφέρουν. Το υπουργείο υποστηρίζει ότι αυτό το μέτρο θα φέρει στην Ελληνική σημαία περισσότερα καράβια, το οποίο θα αυξήσει την απασχόληση των Ελλήνων Ναυτικών και τα έσοδα του κράτους από φόρους. 

Που βρίσκεται η αλήθεια; Κάπου στην μέση. Για να κάνω την σκέψη μου περισσότερο κατανοητή, θα εισάγω έναν όρο, ο οποίος είναι πολύ προσφιλής στους οικονομολόγους, τον όρο της Ελαστικότητας. Σε γενικές γραμμές η ελαστικότητα δείχνει τη σχέση ανάμεσα στις μεταβολές δύο μεγεθών (η βασική ελαστικότητα που μαθαίνουμε από το Λύκειο στο αντίστοιχο μάθημα επιλογής είναι η ελαστικότητα Ζήτησης-Τιμής), ορίζεται από ένα (1) έως μείον ένα (-1) και μας δίνει την κίνηση ενός από τα μεγέθη, εφόσον το άλλο μεταβληθεί κατά 1%. Με ένα πρακτικό παράδειγμα, αν η ελαστικότητα ζήτησης-τιμής είναι -0.5, τότε αν η τιμή αυξηθεί κατά 1%, τότε η  ζήτηση θα μειωθεί κατά 0,5%. 

Για ένα καράβι που έχει ήδη την Ελληνική σημαία, αν υποθέσουμε ότι αντικαθιστά άμεσα τους Έλληνες Ναυτικούς, στο ποσοστό που ο νόμος του δίνει το δικαίωμα, αυτό το μέτρο μειώνει τα έξοδα του πλοίου σχετικά σημαντικά. Υπολογίζεται ότι ένας Φιλλιπίνος ναυτικός δουλεύει με περίπου τα μισά χρήματα από έναν Έλληνα. Αν δεν υπήρχε άλλη πλευρά τότε οι ναυτικοί θα είχαν απόλυτο δίκιο και όντως ένα μέρος των Ελλήνων Ναυτικών θα αντικαθιστούνταν, αν όχι άμεσα, τουλάχιστον σταδιακά.

Για ένα καράβι που δεν έχει Ελληνική σημαία, αλλά θέλει για κάποιο λόγο να την βάλει, το μέτρο αυτό του μειώνει το μελλοντικό συνολικό κόστος. Δηλαδή δεν θα είναι υποχρεωμένο να αυξήσει τη μισθοδοσία του τόσο πολύ όσο πριν ψηφιστεί το μέτρο, κάτι το οποίο κάνει περισσότερο συμφέρουσα την Ελληνική σημαία. Η θέση του υπουργείου είναι ότι αν είχαμε ένα καράβι με 10 ναυτικούς και με το νόμο αυτό έδιωχνε τους 4, αλλά ερχόταν ακόμα ένα καράβι στην ελληνική σημαία που θα προσλάμβανε άλλους 6, το αντίστοιχο του πρώτου, τότε θα έχουμε 12 εργαζόμενους ναυτικούς αντί για 10. Αυτό στα οικονομικά είναι ελαστικότητα Κόστους-απασχόλησης 0,4.

Μέχρι τώρα φαίνεται ότι και οι δύο πλευρές έχουν δίκιο, αλλά δείχνει ότι μακροπρόθεσμα τουλάχιστον υπερισχύει το Υπουργείο. Εδώ όμως έρχεται η αντικειμενική ανάλυση για να ρίξει φως σε κάποια πράγματα που έχουν παραβλεφθεί. 

Αρχικά να πούμε ότι οι αριθμοί είναι λίγο απατηλοί. Σε γενικές γραμμές σε ένα καράβι με δέκα έλληνες μέσα, οι θέσεις που λαμβάνουν είναι πρώτος και δεύτερος καπετάνιος, λοστρόμος και πρώτος μηχανικός σταθερά, ενώ οι υπόλοιποι μπορεί να μοιραστούν με διάφορους τρόπους, πάλι με έμφαση στους αξιωματικούς και την εξειδικευμένη εργασία (μηχανικοί κτλ). Κατά συνέπεια, δεδομένου ότι οι αξιωματικοί θα παραμείνουν στις θέσεις τους, οι «απολύσεις» θα γίνουν στους έλληνες των χαμηλότερων βαθμίδων, στους απλούς ναύτες ή «βατσιμάνηδες» αν προτιμάτε. Τα νέα καράβια που θα έρθουν θα χρειαστούν νέους έλληνες πάνω, αλλά σίγουρα οι προαναφερόμενες θέσεις θα παραμείνουν σταθερές (με αυτό το τρόπο λειτουργούν ακόμα και καράβια που δεν έχουν την Ελληνική σημαία, δεν υπάρχει λόγος να υποθέσει κάποιος ότι θα αλλάξει αυτό), κατά συνέπεια οι νέοι εργαζόμενοι θα είναι αξιωματικοί και εξειδικευμένοι. Κατά συνέπεια το μέτρο αυτό θα μειώσει, σε κάποιο βαθμό ανάλογα με την επιτυχία του, την ανεργία για τους έλληνες αξιωματικούς, αλλά για τους ναύτες κατώτερων βαθμίδων η κατάσταση θα παραμείνει ίδια, ενδεχομένως και να επιδεινωθεί. Στο παραπάνω παράδειγμα, ένα καράβι με 4 αξιωματικούς και 6 ναύτες, απομακρύνει τους 4 ναύτες και έρχεται ένα ακόμα καράβι με την ίδια σύνθεση. Έχουμε 8 αξιωματικούς αντί για 4 αλλά 4 ναύτες αντί για 6. 

Περνώντας από το πρακτικό στο θεωρητικό κομμάτι, επιστρέφω λίγο στην ελαστικότητα. Η ελαστικότητα για μια αγορά και δύο μεγέθη υπολογίζεται εμπειρικά, ανάλογα με τις μεταβολές που παρατηρήθηκαν ανά τα χρόνια. Σε μια αγορά όπως η ναυτιλία, παγκοσμοιοποιημένη και ομοιογενή σε μεγάλο βαθμό, όπου μια μικρή εταιρεία με 2 καράβια ανταγωνίζεται την MAERSK με τα 200 καράβια, η ελαστικότητα μπορεί να υπολογιστεί από παρόμοιες μεταβολές σε όλο το κόσμο. Δυστυχώς αυτό μπορεί να οδηγήσει σε λάθη, επειδή η ελαστικότητα, αν και είναι σημαντικό εργαλείο για τους οικονομολόγους, έχει ένα σημαντικό πρόβλημα. Είναι καθαρά μαθηματικά νούμερα, τα οποία δεν λαμβάνουν υπόψιν τους τις εξωτερικές συνθήκες (όπως το κάνει η οικονομετρία, που είναι διαφορετικός κλάδος). 

Το υπουργείο πιστεύει ότι η ελαστικότητα Κόστους-Απασχόλησης είναι τουλάχιστον 0,4 ή μεγαλύτερη. Αυτό το αποτέλεσμα μπορεί να είναι σωστό, με βάση μελέτες σε άλλες χώρες (γιατί στην Ελλάδα δεν έχει ξαναγίνει ποτέ κάτι παρόμοιο). Αλλά το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε εδώ δεν είναι το πόσα καράβια θα έρθουν. Είναι το ΑΝ τα καράβια ΘΕΛΟΥΝ να έρθουν. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, για ένα καράβι που θέλει να βάλει Ελληνική σημαία, το κόστος μειώνεται, κατά συνέπεια η προοπτική είναι περισσότερο ελκυστική. Αλλά τα κίνητρα για να βάλει ένα καράβι Ελληνική σημαία είναι πολύ μικρά. Το φορολογικό μας σύστημα είναι μακράν το χειρότερο στο κόσμο (βέβαια για να είμαστε ειλικρινείς υπάρχουν μόνο δύο συστήματα, αλλά είμαστε η μόνη ή ίσως μια από τις ελάχιστες στο κόσμο που χρησιμοποιούμε αυτό το σύστημα), ενώ ο Ελληνικός Νηογνώμονας (ο εκφραστής της Ελληνικής σημαίας) είναι τόσο υποβαθμισμένος, λόγω κακής διαχείρισης, χρηματισμού και άλλων κακών, που δεν γίνεται καν δεκτός σε πολλά λιμάνια του κόσμου (και είναι πολύ άσχημο να μη σε δέχονται λιμάνια από χώρες των οποίων ο νηογνώμονας είναι τόσο υποβαθμισμένος που δεν τον δέχονται ούτε αυτά). 

Πολλοί ρωτάνε: Τότε γιατί υπάρχουν καράβια με ελληνική σημαία; Γιατί είναι υποχρεωτικό. Γιατί δεν μπορείς στα Ελληνικά χωρικά ύδατα να κάνεις συγκεκριμένες κινήσεις χωρίς την Ελληνική σημαία. Μέρος αυτού είναι το λεγόμενο καμποτάζ. Αλλά αυτή τη στιγμή υπάρχουν πιέσεις να αρθούν αυτοί οι περιορισμοί (όπως άρθηκε το καμποτάζ). Αν γίνει αυτό, τίποτα δεν υποχρεώνει τους Έλληνες πλοιοκτήτες, ακόμα και αυτούς που κάνουν μεταφορές επιβατών από και προς τα ελληνικά νησιά, να βάλουν ότι σημαία θέλουν στο καράβι τους. 

Κατά συνέπεια, η άποψή μου είναι ότι το Υπουργείο δεν ψήφισε το νόμο αυτό για να βελτιώσει την απασχόληση στους Έλληνες ναυτικούς, αλλά για να κρατήσει όσο το δυνατόν περισσότερους Έλληνες πλοιοκτήτες στην ελληνική σημαία, όταν έρθει η ώρα. 
Αυτή τη στιγμή, εφόσον δε γίνει κάποια άλλη αλλαγή στο σύστημα, η οποία να κάνει την Ελληνική σημαία περισσότερο πρόσφορη και τον Ελληνικό νηογνώμονα περισσότερο αξιόπιστο, το νομοσχέδιο αυτό θα έχει τα ακόλουθα αποτελέσματα:

• Θα μειώσει την ανεργία των Ελλήνων αξιωματικών

• Θα αυξήσει ή στη καλύτερη περίπτωση δε θα επηρεάσει την ανεργία στους Έλληνες ναύτες

• Θα μειώσει τα έξοδα των πλοιοκτητών που είναι στην Ελληνική σημαία και θα αυξήσει την κερδοφορία τους

• Θα τραβήξει κάποια καράβια στην Ελληνική σημαία, αλλά όχι τόσα όσο θα υπολόγιζε κάποιος με βάση τις ελαστικότητες

• Τα έσοδα του κράτους από την φορολογία και τις ασφαλιστικές εισφορές των αξιωματικών θα βελτιωθούν ως ένα σημείο, αλλά δε μπορούμε να ξέρουμε αν αυτό θα κάνει διαφορά, με δεδομένη την πιθανή αύξηση της ανεργίας των ναυτών

Η άποψή μου είναι ότι ο νόμος αυτός εξυπηρετεί αυτή τη στιγμή περισσότερο τους εφοπλιστές, λιγότερο τους αξιωματικούς, ελάχιστα έως καθόλου τους ναύτες και αμελητέα το κράτος. Ωστόσο για να είμαστε δίκαιοι οφείλουμε να δούμε την πορεία του σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα, όπως και τις επόμενες κινήσεις του Υπουργείου, καθώς αν καταφέρει να μεταβάλλει κάποια πράγματα και να τα φέρει σε θετική τροχιά, η παραπάνω ανάλυση αλλάζει σημαντικά.

*Ο ΝΑΣΟΣ ΜΑΜΑΛΗΣ είναι Οικονομολόγος και κάτοχος του Msc Ναυτιλία και Διεθνές Εμπόριο