ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΗΓΟΡΟΥ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ

ΠΑΡΑΚΤΙΑ ΖΩΝΗ ΚΑΙ ΕΛΛΕΙΨΗ

 ΣΩΣΤΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ

Αλλαγές στην παραχώρηση τους σε ιδιώτες

 Την χρονιά αυτή που ήδη διανύουμε τις πρώτες της μέρες και με το γεγονός ότι έληξαν στις 31/12/2013, όλες οι παραχωρήσεις των παραλιών σε ιδιώτες,ως προς την εκμετάλλευση με ομπρέλες και ξαπλώστρες, που έχει γίνει στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας μας, αλλά και στο νησί μας.

Το 2013 και ο Δήμος Ανδρου, παραχώρησε παραλίες για ιδιωτική εκμετάλλευση, καθώς  και καντίνες και άδειες για θαλάσσια σπόρ, όπου παράλληλα αναπτύχθηκαν και άλλες ομπρέλες, σε βάρος του κοινοχρήστου χώρου των παραλιών.

Μιά κατάσταση γνωστή σε όλους μας, που ξέχωρα απο το όφελος και την νόμιμη εκμετάλλευση των παραλιών, διακρίναμε και παραβιάσεις, σε χώρο που τους παραχωρήθηκε, σε ωράριο λειτουργίας και φυσικά σε δραστηριότητες που ήταν εκτός σύμβασης και δημιούργησαν προβλήματα σε άλλες επαγγελματικές ομάδες.

Σε όλα αυτά τα ζητήματα και προβλήματα, που δημιουργεί η κακή διαχείριση της παράκτιας ζώνης, που σ’όλη την χώρα είναι λίγο-πολύ κοινά, θέση πήρε ο Συνήγορος του Πολίτη,ο οποίος και συνέταξε ειδική έκθεση, καθώς έγινε αποδέκτης πλήθους σχετικών αναφορών πολιτών, οι οποίες αφορούν στα προβλήματα που προκύπτουν από την εντός εύλογου χρόνου ολοκλήρωση της διαδικασίας οριοθέτησης, τη διαχείριση και την εκμετάλλευση και την περιβαλλοντική προστασία της παράκτιας ζώνης.

Η υλοποίηση της οριοθέτησης της παράκτιας ζώνης με τον καθορισμό του αιγιαλού παραλίας ή του παλαιού αιγιαλού έχει οδηγήσει σε μακροχρόνια δέσμευση των ιδιοκτησιών, που σε συνδυασμό με τα διοικητικά ή περιβαλλοντικά κριτήρια έχουν κάνει αισθητά τα προβλήματα κακοδιοίκησης.

Επίσης σε αυτό συνηγορούν οι παραχωρήσεις χρήσης της παράκτιας ζώνης για εκμετάλλευση, αξιοποίηση ή κατασκευή έργων υποδομής, οι συνέπειες των επεμβάσεων κατά τη διαχείρισή της, αλλά και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις στην παράκτια ζώνη, εξαιτίας παραλείψεων ή αστοχιών κατά την οριοθέτησή της ή εξαιτίας των αλλοιώσεων που επέρχονται από τις καταπατήσεις, τις δραστηριότητες ή τα έργα αξιοποίησης, εκμετάλλευσης, βελτίωσης κ.λπ.

Αρμοδιότητες με ελλείψεις

Αρμόδιο Όργανο για τον καθορισμό των οριογραμμών αιγιαλού, παραλίας και παλαιού αιγιαλού είναι η αρμοδία Επιτροπή (του άρθρου 3 του Ν. 2971/2001), το έργο της οποίας λόγω της ελλιπούς στελέχωσης, αλλά και της προβληματικής πρόσβασης σε επιστημονικά ή τεχνικά στοιχεία, τα οποία θεωρούνται απαραίτητα για την έκδοση της απόφασης της, παρουσιάζει αρνητική εικόνα τόσο σχετικά με την τήρηση των νομίμων προθεσμιών, όσο και ως προς την ποιότητα του παραγόμενου έργου.

Καθώς υπήρξε τροποποίηση του καθεστώτος που ήθελε να κατατίθεται και η σύμφωνη γνώμη ειδικής υπηρεσίας του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού, παρουσιάστηκε και το συγκεκριμένο πρόβλημα, αφού την απαιτούμενη τεχνογνωσία, εξ αντικειμένου κατέχουν οι υπηρεσίες του ΓΕΝ.

Όπως επισημαίνεται στην έκθεση, η ανυπαρξία ελεγκτικού μηχανισμού περί της ορθότητας της έκθεσης καθορισμού, έχει ως αποτέλεσμα την παράλειψη ή υποβάθμιση σημαντικών στοιχείων που διαμορφώνουν την τεχνική κρίση των Κτηματικών Υπηρεσιών. Συνέπεια αυτών είναι αφενός η προσφυγή των πολιτών σε ένδικα μέσα – κυρίως ενώπιον του ΣτΕ – που προκαλεί πολυετή καθυστέρηση ολοκλήρωσης της διαδικασίας καθορισμού και σοβαρή οικονομική επιβάρυνση των πολιτών- και αφετέρου μειωμένη προστασία της δημόσιας περιουσίας, λόγω μη αξιοποίησης σημαντικών τεχνικών στοιχείων.

Επίσης έχει παρατηρηθεί ότι η Επιτροπή δεν λαμβάνει υπόψη το υφιστάμενο ιδιοκτησιακό καθεστώς ή τις προβλέψεις του νόμου επ’ αυτού, ειδικά για τις περιπτώσεις καθορισμού ζώνης παλαιού αιγιαλού, ή δεν διαθέτει επαρκή επιστημονικά ή ιστορικά στοιχεία και υποστηρικτικό υλικό (αεροφωτογραφίες, Τεχνικές εκθέσεις, Ιστορικά διαγράμματα κ.λπ.) για να τεκμηριώσει την άποψή της, ή τέλος χρησιμοποιεί τη δυνατότητα καθορισμού παλαιού αιγιαλού για να υποστηρίξει άλλες διαδικασίες (π.χ. κατοχύρωση της περιβαλλοντικής προστασίας της περιοχής, οικονομική αξιοποίηση υπέρ του δημοσίου κ.λπ.).

Όσον αφορά στις κεντρικές και περιφερειακές υπηρεσίες του υπουργείου Οικονομικών, εκ μέρους του Συνήγορου του Πολίτη διαπιστώθηκε ότι δεν αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες εκπόνησης εκτεταμένων και ολοκληρωμένων μελετών καθορισμού αιγιαλού, παραλίας και παλαιού αιγιαλού. Οι υπηρεσίες αυτές, έχουν την ευθύνη υποστήριξης των περιφερειακών Κτηματικών Υπηρεσιών τις

οποίες θα μπορούσαν να συνδράμουν με παροχή μελετών συνταγμένων από καταξιωμένα ερευνητικά ιδρύματα, για μεγάλες και σημαντικές περιοχές του παράκτιου χώρου, ώστε να διευκολυνθεί ο καθορισμός και να ελαχιστοποιηθεί η δυνατότητα αμφισβήτησής του.

Τέλος έχει διαπιστωθεί ότι παρά τον καθορισμό της ζώνης παραλίας και την απαγόρευση χρήσης της από τους όμορους ιδιοκτήτες ακινήτων μέχρι την απαλλοτρίωσή της, εντούτοις αυτή σχεδόν πάντα καταπατείται και ανοικοδομείται ή αξιοποιείται με διάφορους τρόπους, λόγω της αδράνειας της εκάστοτε αρμόδιας Κτηματικής Υπηρεσίας, των κατά τόπους Πολεοδομικών Υπηρεσιών αλλά κυρίως των κεντρικών και αποκεντρωμένων υπηρεσιών που έχουν επιφορτισθεί με την υλοποίηση των κατεδαφίσεων, να εφαρμόσουν τη σχετική νομοθεσία.

Προβλήματα από την αξιοποίηση

Η παραχώρηση της χρήσης της ζώνης αιγιαλού και παραλίας, καθώς και αυτού που εντάσσεται στη χερσαία ζώνη λιμένα, αποτελεί τη σημαντικότερη μορφή αξιοποίησης της ζώνης αιγιαλού και παραλίας, αλλά είναι παράλληλα ένα από τα θέματα που θίγονται κατά κόρον στις αναφορές των πολιτών που προσφεύγουν στον Συνήγορο του Πολίτη.

Η διαδικασία αυτή αποφέρει στους ΟΤΑ και στους φορείς διαχείρισης λιμένων σημαντικά έσοδα, ωστόσο αποτελεί κοινή παραδοχή ότι πρόκειται για μία διοικητική πρακτική που ακολουθείται κατά τρόπο καταχρηστικό, με σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, την αισθητική και τον κοινόχρηστο χαρακτήρα του χώρου, ιδίως στις τουριστικές περιοχές, το πρόβλημα αποκτά τεράστιες διαστάσεις, κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες.

Οι παραβιάσεις αφορούν κυρίως την εκμετάλλευση της ζώνης αιγιαλού ή παραλίας από επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στην γύρω περιοχή, χωρίς καμία άδεια από την αρμόδια αρχή.

Υπερβάσεις των όρων του συμφωνητικού μίσθωσης ανάμεσα στους ΟΤΑ ή τους φορείς διαχείρισης λιμένα και στους ιδιώτες επιχειρηματίες, μίσθωση από τους φορείς διαχείρισης λιμένα, χώρων της χερσαίας ζώνης, στους οποίους έχουν εκτελεστεί έργα άνευ αδείας ή καθ’ υπέρβαση της, με απόφαση του αρμόδιου φορέα διοίκησης και μόνο, δίχως την εποπτεία άλλου ελεγκτικού μηχανισμού, μη καταβολή του τιμήματος απλής χρήσης του αιγιαλού για μεγάλο χρονικό διάστημα και ολιγωρία των ΟΤΑ στην είσπραξη των οφειλομένων, παράνομες επεμβάσεις στη ζώνη αιγιαλού και παραλίας από τους ίδιους τους ΟΤΑ ή τους φορείς διαχείρισης λιμένα και παραχώρηση της χρήσης της ζώνης αιγιαλού και παραλίας σε τέτοια έκταση, ώστε να αναιρείται ο κοινόχρηστος χαρακτήρας του χώρου.

Τα κυριότερα προβλήματα

Ο Συνήγορος του Πολίτη διαπιστώνει πως τα κυριότερα προβλήματα αφορούν σε:

Α) Υποστελέχωση και τεχνικές/υποστηρικτικές ελλείψεις των Κτηματικών Υπηρεσιών

Β) Υπερβολική καθυστέρηση στη διαδικασία συγκρότησης επιτροπών, εξέτασης υποθέσεων καθορισμού, υποστήριξης από συναρμόδιες υπηρεσίες

Γ) Απροθυμία των τοπικών Κτηματικών Υπηρεσιών, Ο.Τ.Α. αλλά και των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων, να υλοποιήσουν την ισχύουσα νομοθεσία περί κατεδαφίσεων, αναγκαστικής απαλλοτρίωσης, ή αποβολής από καταπατημένες εκτάσεις

Δ) Απροθυμία των Ο.Τ.Α. και των φορέων διοίκησης λιμένα να διαχειριστούν περιβαλλοντικώς ορθά και με διασφάλιση του κοινόχρηστου χαρακτήρα, το δικαίωμα παραχώρησης χρήσης αιγιαλού ή χερσαίας ζώνης λιμένα, αλλά και των Κτηματικών Υπηρεσιών να ασκήσουν τις ελεγκτικές αρμοδιότητές τους

Ε) Παράκαμψη των διαδικασιών περιβαλλοντικού ελέγχου και αδειοδότησης σε μεγάλα έργα στην παράκτια ζώνη, και προσπάθεια εκ των υστέρων τακτοποίησης των ελλείψεων και

Στ) Ανυπαρξία ελεγκτικών μηχανισμών της ορθότητας της έκθεσης καθορισμού αιγιαλού και παραλίας, ή της σύμβασης παραχώρησης απλής χρήσης της χερσαίας ζώνης λιμένα.

Οι προτάσεις

Εκ μέρους του Συνηγόρου του Πολίτη προτείνεται η στελέχωση των Κτηματικών Υπηρεσιών με κατάλληλα εξειδικευμένο προσωπικό και ο εφοδιασμός τους με την απαραίτητη υλικοτεχνική υποδομή ώστε αν ανταποκριθούν στις απαιτήσεις τους, η διατήρηση εκ μέρους των εμπλεκόμενων υπηρεσιών των χρονικών ορίων ολοκλήρωσης των διαδικασιών, η παρακολούθηση εκ μέρους των ελεγκτικών φορέων της διοίκησης για την υλοποίηση επιβολής των προβλεπόμενων κυρώσεων, έλεγχος της επιδεικνυόμενης αδράνειας εκ μέρους των Ο.Τ.Α. στην ορθή παραχώρηση χρήσης του αιγιαλού, ο έλεγχος της εκ των υστέρων αδειοδότησης παρανόμως κατασκευασθέντων έργων και δημιουργία κατάλληλων ελεγκτικών μηχανισμών τόσο για τον καθορισμό αιγιαλού και παραλίας, όσο και για τις συμβάσεις παραχώρησης απλής χρήσης της χερσαίας ζώνης λιμένα.